Migracje w szkole – jak uczyć o migracjach?
Żyjemy w kraju, w którym niemal każdy ma wśród znajomych czy rodziny osoby migrujące. Wiele jest też dzieci, których rodzice emigrowali albo wyjeżdżają na kilka tygodni do innego kraju, by wracać na 2-3 tygodnie. Jednocześnie w mediach w ostatnich latach sporo było informacji podsycających strach wobec imigrantów, w tym uchodźców uciekających przed wojną z Syrii. Coraz więcej jest też w szkołach – szczególnie tych w dużych miastach – uczniów z doświadczeniem migracyjnym, w tym duża grupa dzieci pochodzących z Ukrainy czy dzieci pochodzenia polskiego, których rodziny wróciły z emigracji. W tej sytuacji ważne jest rozmawianie o migracji w szkole, tak aby wspierać lepsze rozumienie tego zjawiska i rozbrajać stereotypy. Jak to jednak robić? Poniżej kilka wskazówek:
1. Warto uświadomić uczniom, że wszyscy mamy pochodzenie migracyjne. W końcu gdyby nie migracje, nasi przodkowie nigdy nie wyszliby z Afryki.
2. Miejscowości, w których mieszkamy, choć obecnie mogą wydawać się jednorodne etnicznie, noszą w sobie ślady migracji z różnych krajów. Może wspólnie zbadacie historię Waszego miasta lub wsi i zwrócicie uwagę na rolę migrantów w ich kształtowaniu?
3. Migracja nie musi być wyjazdem na inny kontynent, to także przemieszczanie się w ramach jednego kraju. Skąd pochodzą rodzice i dziadkowie uczniów? Często nawet jeśli wydaje nam się, że jesteśmy "lokalni", to okazuje się, że nasze korzenie sięgają wielu różnych miejsc.
4. Media często stygmatyzują migrantów, zwłaszcza tych różniących się od nas kulturowo. Dla dzieci i młodzieży może być to trudne do zrozumienia i rozpoznania. Warto poświęcić więc czas na omówienie tego zagadnienia.
5. Każdy migrant ma swoją historię. Niektórzy tylko czekają na to, by móc ją opowiedzieć. Dla innych jest to zbyt trudne, gdyż przynosi ze sobą traumatyczne wspomnienia. Pytaj więc z wyczuciem o historie uczniów i daj im możliwość opowiedzieć o swojej migracji, jeśli wyrażą taką chęć.
6. Osoba ciemnoskóra czy o obcobrzmiącym nazwisku nie musi koniecznie być migrantem. Dzieci urodzone w Polsce nie mają zwykle doświadczenia migracyjnego, choć mogą mieć je ich rodzice. Zdarza się też tak, że pochodzą one z rodzin mieszanych albo jeden z rodziców, pochodzący z innego kraju, zniknął już z ich życia. Stereotypowo jednak dzieci takie często traktowane są jak migranci, co jest niesprawiedliwe. Pamiętaj, by nie stygmatyzować żadnego z uczniów i podążać za tym, co sami chcieliby opowiedzieć o sobie i swojej rodzinie.
7. Z kolei dzieci polskiego pochodzenia mogą być migrantami, którzy wrócili do Polski z innego kraju. Czasem trudno jest im odnaleźć się w nowym środowisku, zwykle jednak chętnie opowiadają o swoich doświadczeniach i pokazują zdjęcia z innych krajów. Jeśli masz takie osoby w swojej szkole, pozwól im opowiedzieć o swojej migracji, jeśli mają na to ochotę.
8. W polskim społeczeństwie narosło wiele uprzedzeń i stereotypów wobec uchodźców. Zdarza się, że są utożsamiani z imigrantami zarobkowymi czy z muzułmanami w ogóle. Pomóż uczniom zrozumieć, jaka jest definicja "uchodźstwa" i czym różni się ono od innych typów migracji. Pokaż też historyczne przykłady uchodźstwa, np. Polaków podczas II wojny światowej.
9. Zagadnienie migracji zwykle porusza uczniów do gorących dyskusji, w których pojawiają się głosy przeciwne migrantom i sprzyjające im. Uczniowie chętnie opowiadają też zasłyszane historie i przykłady osób, które wyjechały. Pamiętaj, by zostawić na to czas podczas zajęć – inaczej będzie Ci trudno zdążyć przeprowadzić wszystkie zaplanowane ćwiczenia. Przygotuj się też do dyskusji i zastanów się, jak zareagujesz na głosy wrogie migrantom, stereotypy czy uogólnianie na podstawie jednostkowych historii.
10. Pamiętaj o korzystaniu z rzetelnych źródeł i danych. Istnieje wiele bardzo dobrze opracowanych statystyk oraz materiałów na temat migracji i uchodźstwa. Polecamy np. materiały edukacyjne UNHCR czy Amnesty International.
W ramach projektu Get up and goals! opracowano trzy narzędzia w 12 językach. Mają one na celu włączenie kwestii globalnych migracji oraz trzech innych globalnych problemów do codziennego nauczania w szkole . Narzędzia te to: globalny podręcznik geohistoryczny, zestawy scenariuszy oraz zestawy narzędzi do samooceny szkoły i samooceny postępów w nauce. Zachęcamy do bezpłatnego korzystania z narzędzi!
